Ścieżka edukacyjna
Tablica nr 15
Gynsio Krziwda, Alte Scheune, Waldhäuser, Folwark Kocury
Gynsio Krziwda, Alte Scheune mają prawdopodobnie związek z zapisem w urbarzu dobrodzieńskim z XVII wieku. Dwaj dzierżawcy owczarni i folwarku Adam Gribis i Walek Maciolczik musieli oddać każdy dla dworu w kwietniu pierze z trzech gęsi, a we wrześniu z piętnastu[1]. Skubanie gęsi było nowością. Gynsio Krziwda, nazwa ta wzięła się od gęsi, które są podskubywane gdy są jeszcze żywe. Wydają wtedy odgłosy które można było odebrać jako wyrządzanie im krzywdy.
Ludzie w ówczesnych czasach spali na słomie, natomiast pierze było dla bogatych.
Alte Scheune był to samotny budynek szopy lub stodoły, wykonany cały z drewna, gdzie zamykano gęsi na noc. W dzień natomiast pod opieką skubały trawę. Budynek ten jest zaznaczony na mapie z 1827 roku. Nazwy te wiążą się obecnie z numerami 3 i 4 ulicy Szemrowickiej. Był to teren należący kiedyś do folwarku.
Waldhäuser, Folwark Kocury (Vorwerk Kotzur)
Początki folwarku na obecnej ulicy Szemrowickiej są zarazem początkiem Kocur. W dokumencie spisanym w 1560 roku w języku staroczeskim są wymienione miejscowości, z którymi graniczył majątek Warłów[2]. Lecz o Kocurach nie ma tam żadnej wzmianki. W 1591 roku Georg Jarocki von Jarotschin kupuje wieś Szemrowice od swojego szwagra[3] Jana Beessa z Wierzchlasu (Johann Beeß von Wrchles) [4]. Prawdopodobnie ziemie wzdłuż obecnej ulicy Szemrowickiej należały do Poczołkowa, ale wraz z ustaleniem granic i sprzedażą zostały połączone z Szemrowicami na kilka wieków. Za tym może świadczyć fakt, że Szemrowice i Kocury odgradza jednokilometrowy pas ziemi, majątek Warłowski i Poczołkowski[5]. Z przekazu ustnego dowiadujemy się że na początku Kocur nie było drogi Olesno – Dobrodzień, a pola po obu stronach drogi łączyły się. Faktem jest, że mieszkańcy Kocur, żeby dostać się do Szemrowic musieli iść skośną drogą na Poczołków, a potem na Szemrowice. Odcinek obecnej drogi Szemrowickiej na terenie Malichowa powstał dopiero na początku XX wieku.
Folwark mieścił się na ulicy Szemrowickiej przy numerze 8. Gdy spłonął, budowano nowe murowane budynki obok. W 1775 roku pojawia się informacja że Graf Karl Heinrich Sobeck jest właścicielem folwarku (Vorwerk Kotzur), Waldhäuser (Leśne Domy)[6]. Nazwa Waldhäuser przetrwała do dziś i dotyczy budynku przy obecnej ulicy Szemrowickiej 9.
W folwarku uprawiano zboże i hodowano zwierzęta. Pola należące do folwarku mieściły się wzdłuż obecnej ulicy Szemrowickiej, przekraczały obecną ulicę Oleską i przez lasy łączyły się z owczarnią. Zarządcą folwarku był prawdopodobnie pan o nazwisku Koczuren, Kotzuren lub Koczur[7].
Na całej długości ulica Szemrowicka leży na obniżeniu Małej Panwi, ciek wodny wpływa do Libawki. Znajduje się tu najniżej położony punkt w Kocurach 241 m n.p.m. Swoje żeremia mają tutaj bobry.
Z miejscem tym związana jest legenda o trzech robsikach (kłusownikach), którzy mieszkali na Ugach i ciągle swoim postępowaniem łamali prawo. Ostatecznym ich przestępstwem było morderstwo. Jeden z „robsików” prawdopodobnie uciekł do Francji. Legenda ta funkcjonuje jak wiele innych w Kocurach, natomiast po długich poszukiwaniach znajdujemy dowody na jej autentyczność.
„Od 23. sierpnia 1919 r. zaginęli rzeźnicy Ludwik Październik i Jan Wons z Huty Laura. Zamówieni oni byli depeszą z Olesna z 22 sierpnia 1919 r jak przypuszczać musieli dla zakupu bydła na dworzec kolejowy w Oleśnie. Zaopatrzeni w znaczniejsze sumy wyjechali z Huty Laura 23. sierpnia 1919 r. o godzinie l w nocy; odtąd wszelki ślad po nich zaginął. Prawdopodobnie padli oni ofiarą zbrodni. Jako sprawców uważać można inwalida Gerharda Gerhards z Kotzuren (powiat Lubliniec) niewiadomego obecnie pobytu, urodz. 13. maja 1889 r. w Sevelen, pow. Gel- deru (Nadrenia) wzrostu około 1,68 m., włosy jasne, brwi krzaczaste, wąsy rudo-blond, szczudło i wyrobnik Paweł Kudelka z Kotzuren, niewiadomego pobytu, urodz. 1. sierpnia 1899 r. w Dobrodzieniu. Wzywam do wykrycia sprawców i przyrzekam 1000 marek nagrodę temu, który sprawcę określił tak że można by jego ukarać sądownie. Wymagalny ewentualnie podział nagrody zastrzegam sobie pod wykluczeniem drogi prawnej. Opole, d. 30. września 1919 r. Prezydent regencyjny.”[8]
Cała sprawa wyszła na jaw, kiedy pies leśniczego znalazł zwłoki przy drodze Olesno – Dobrodzień.
Gynsio Krziwda, Alte Scheune, Waldhäuser, Kocury manor farm
Gynsio Krziwda, Alte Scheune are probably connected to a record in the urbarium of Dobrodzień from the 17th century. Two tenants of the sheepfold and the manor farm, Adam Gribis and Walek Maciolczik, had to give for the manor feather from three geese in April and from fifteen in September each[1]. Plucking of geese was a novelty. Gynsio Krziwda – this name comes from geese which are plucked while still alive. Then they make noises that may be perceived as hurting them.
At that time people slept on straw and feathers were for rich people.
Alte Scheune was a lonely shed or barn made completely out of wood where geese were kept at night. During the day they nibbled grass. This building is marked on a map from 1827. These names are currently connected with numbers 3 and 4 of Szemrowicka Street. It is an area that once belonged to the manor farm.
Waldhäuser, Folwark Kocury (Vorwerk Kotzur/Kocury manor farm)
The beginning of the manor farm on present Szemrowicka Street are at the same time the beginning of Kocury. In the document written in 1560 in Old Czech language there are places listed with which Warłów estate bordered[2]. However, Kocury was not mentioned there. In 1591 Georg Jarocki von Jarotschin bought Szemrowice village from his brother-in-law[3] Johann Beeß von Wrchles[4]. Probably the lands along the present Szemrowicka Street belonged to Poczołków, but with the establishment of the borders and the sale, they were connected with Szemrowice for several centuries. This may be proved by the fact that Szemrowice and Kocury are separated by a one-kilometre strip of land, the Warłów and Poczołków estate[5]. From oral transmission we learn that at the beginning of Kocury there was no Olesno – Dobrodzień road, and the fields on both sides of the road were connected. The fact is that residents of Kocury, in order to get to Szemrowice, had to walk a diagonal road to Poczołków, and then to Szemrowice. The section of the current Szemrowicka road in Malichów was built at the beginning of the 20th century.
The manor farm was situated at Szemrowicka Street 8. When it had burnt down new brick buildings were built next to it. In 1775 information appeared that count Heinrich Sobeck is an owner of the manor farm (Vorwerk Kotzur), Waldhäuser (Forest Houses)[6]. The name Waldhäuser has survived to this day and concerns the building at present Szemrowicka Street 9.
In the manor farm crops were grown and animals were kept. Fields that belonged to the manor farm were situated along present Szemrowicka Street, they crossed the present Oleska Street and were connected to the sheepfold through the forests. The steward of the manor farm was probably a man called Koczuren, Kotzuren or Koczur[7].
Along its entire length, Szemrowicka Street lies on the Mała Panew River depression, the watercourse flows into Libawka. There is the lowest point in Kocury, 241 metres above sea level. There are beaver lodges here.
A legend about three poachers is connected to this place. These poachers lived on Ug and constantly broke the law. Their final crime was a murder. One of the poachers probably fled to France. This legend is one of many in Kocury, however, after a long search evidence of its authenticity has been found.
“Since the 23rd of August 1919 butchers Ludwik Październik and Jan Wons from Huta Laura are missing They were ordered by a telegram from Olesno of 22nd of August 1919 and it is assumed that in order to buy cattle they went to the railway station in Olesno. They had large sums of money and left Huta Laura on the 23rd of August 1919 at 1 a.m. and since then all trace of them has been lost. Probably they are victims of a crime. The suspects are the disabled Gerhard Gerhards from Kotzuren (Lubliniec district) of unknown stay, born on the 13th of May 1889 in Sevelen Gel-deru (Rhineland), he is about 1.68 m tall, fair hair, bushy eyebrows, red-blond moustache, and a workman Paweł Kudelka from Kotzuren, of unknown stay, born on The 1st of August 1899 in Dobrodzień. I call for the perpetrators to be traced down and I promise 1,000 marks reward to the one who name the perpetrator so that he could be punished by a court. I reserve the required possible division of the prize subject to the exclusion of legal action.
Opole, 30th of September 1919, Regency president.”[8]
The fact came to light when a dog of a forester found corpses by the Olesno – Dobrodzień road.
Gynsio Krziwda, Alte Scheune, Waldhäuser, Vorwerk Kocury
Gynsio Krziwda, Alte Scheune sind wahrscheinlich verwandt mit einem Eintrag im Urbar von Dobradzień aus dem 17. Jahrhundert. Zwei Pächter des Schafstalls und des Vorwerks, Adam Gribis und Walek Maciolczik, mussten im April von drei Gänsen und im September von fünfzehn Gänsen jeweils Federn für den Gutshof abgeben. Gänse zu rupfen war ein Novum. Gynsio Krziwda, der Name kommt von Gänsen, die bei lebendigem Leib gerupft werden. Sie geben Geräusche von sich, die als verletzend empfunden werden könnten.
Damals schliefen die Menschen auf Stroh, während Federn den Reichen vorbehalten waren.
Die Alte Scheune war ein einsamer Schuppen oder eine Scheune, ganz aus Holz, in der die Gänse für die Nacht untergebracht waren. Tagsüber zupften sie jedoch unter Aufsicht Gras. Dieses Gebäude ist auf einer Karte von 1827 eingezeichnet. Diese Namen sind jetzt mit den Nummern 3 und 4 an der Szemrowicka Straße verbunden. Es war ein Gebiet, das einst zum Vorwerk gehörte.
Waldhäuser, Vorwerk Kocury (Kotzur)
Der Anfang des Gutshofes in der heutigen Szemrowicka Straße ist auch der Anfang von Kocury. In einer Urkunde aus dem Jahr 1560, die in altböhmischer Sprache verfasst wurde, wurden die Dörfer erwähnt, an die das Gut Warłów grenzte[2]. Kocury wird jedoch nicht erwähnt. Im Jahre 1591 kaufte Georg Jarocki von Jarotschin das Dorf Szemrowice von seinem Schwager Johann Beess aus Wierzchlas (Johann Beeß von Wrchles)[4]. Wahrscheinlich gehörten die Ländereien entlang der heutigen Szemrowicka-Straße zu Poczołków, aber mit der Festlegung der Grenzen und dem Verkauf wurden sie für einige Jahrhunderte mit Szemrowice verbunden. Dies kann durch die Tatsache bestätigt werden, dass Szemrowice und Kocury durch einen ein Kilometer langen Streifen Land, die Güter Warłowo und Poczołków, getrennt sind. Aus mündlicher Überlieferung erfahren wir, dass es zu Beginn von Kocury keine Straße von Olesno nach Dobrodzień gab und die Felder auf beiden Seiten der Straße miteinander verbunden waren. Tatsache ist, dass wenn die Einwohner von Kocury nach Szemrowice gelangen wollten, einer schrägen Straße nach Poczołków und dann nach Szemrowice folgen mussten. Der Abschnitt der heutigen Szemrowicka-Straße in Malichowo wurde erst zu Beginn des 20. Jh. eingerichtet.
Das Vorwerk befand sich in der Szemrowicka-Straße in der Nummer 8. Als es abbrannte, wurden daneben neue Backsteinbauten errichtet. Im Jahre 1775 erschien die Information, dass Graf Karl Heinrich Sobeck Eigentümer vom Vorwerk Kotzur und den Waldhäusern war. Der Name Waldhäuser hat bis heute überlebt und betrifft das Gebäude in der Szemrowicka-Straße 9.
Im Vorwerk wurde Getreide angebaut und Tiere gezüchtet. Die zum Vorwerk gehörenden Felder befanden sich entlang der heutigen Szemrowicka-Straße, kreuzten die heutige Oleska-Straße und waren durch den Wald mit der Schäferei verbunden. Der Verwalter des Vorwerk war wahrscheinlich ein Mann namens Koczuren, Kotzuren oder Koczur[7].
Die gesamte Länge der Szemrowicka-Straße liegt in der Senke von Mała Panew, der Wasserlauf mündet in der Libawka. Der tiefste Punkt in Kocury, 241 m über dem Meeresspiegel, befindet sich hier. Biber haben hier ihre Biberburg.
Dieser Ort ist mit einer Legende über drei Räuber (Wilderer) verbunden, die in Ugy lebten und mit ihren Taten ständig gegen des Gesetz verstoßen haben. Ihr endgültiges Verbrechen war ein Mord. Einer der „Räuber” ist wahrscheinlich nach Frankreich geflohen. Diese Legende blieb wie viele andere in Kocury lebendig, aber nach langer Suche können wir Beweise für ihre Authentizität finden.
„Seit dem 23. August 1919 verschwanden die Metzger Ludwik Październik und Jan Wons aus der Hütte Laura. Sie wurden am 22. August 1919 per Depesche aus Olesno bestellt, da sie wohl Vieh für die Bahnstation in Olesno kaufen sollten. Ausgestattet mit beträchtlichen Geldsummen verließen sie am 23. August 1919 um 1 Uhr nachts Hütte Laura; seither ist jede Spur von ihnen verschwunden. Sie waren wahrscheinlich Opfer eines Verbrechens. Bei den Tätern handelt es sich vermutlich um den Invaliden Gerhard Gerhards aus Kotzuren (Kreis Lubliniec) mit derzeit unbekanntem Aufenthaltsort, geboren am 13. Mai 1889 in Sevelen, Kreis Gel- deru (Rheinland), Größe ca. 1,68 m, helle Haare, buschige Augenbrauen, rötlich-blonder Schnurrbart, Stelze, und den Tagelöhner Paweł Kudelka aus Kotzuren, Wohnort unbekannt, geboren am 1. August 1899 in Dobrodzień. Ich rufe dazu auf, die Täter zu ermitteln und verspreche 1000 Mark Belohnung für denjenigen, der den Täter identifiziert, so dass er vor Gericht bestraft werden kann. Ich behalte mir die ggf. erforderliche Ausschüttung der Belohnung unter Ausschluss des Rechtsweges vor.
Oppeln, den 30. September 1919. Präsident des Regierungsbezirks”[8].
Der Fall kam ans Licht, als der Hund des Försters eine Leiche an der Straße Olesno – Dobrodzień fand.
Gynsio Krziwda, Alte Scheune, Waldhäuser, Фільварок Коцури
Gynsio Krziwda, Alte Scheune, ймовірно, мають зв’язок із записом в добродзенському урбарії з XVII століття. Двоє орендарів кошари та фільварку, Адам Грібіс та Валек Мачольчик, мали кожен віддати для двору пір’я з трьох гусей у квітні, а з п’ятнадцяти у вересні [1]. Обскубування гусей було новинкою. Назва Gynsio Krziwda походить від обскубування гусей, коли вони ще живі. В той момент вони видають звуки, які можуть сприйматися як заподіяння їм кривди.
У той час люди спали на соломі, а пір’я було для багатих.
Alte Scheune – це повністю дерев’яна окрема будівля шопи чи стодоли, у якій зачиняли гусей на ніч. А вдень вони під наглядом скубали траву. Ця будівля позначена на карті 1827 року. Ці назви пов’язані з номерами 3 і 4 вулиці Шемровицької. Колись ця територія належала фільварку.
Waldhäuser, Фільварок Коцури (Vorwerk Kotzur)
Початки фільварку на теперішній вулиці Шемровицькій є також початком Коцур. У документі, написаному в 1560 році старочеською мовою, згадуються села, які межують з маєтком Варлув[2]. Але там немає жодної згадки про Коцури. У 1591 році Georg Jarocki von Jarotschin купує село Шемровіце від свого швагра[3] Яна Беесса з Вежхлясу (Johann Beeß von Wrchles) [4]. Ймовірно, землі вздовж нинішньої вулиці Шемровицької належали до Почолкова, але з встановленням кордонів та продажем, їх на кілька століть приєднали до Шемровиць. Про це може свідчити факт, що Шемровіце та Коцури розділяє кілометрова смуга землі, маєток Варловський і Почолковський[5] З усного переказу дізнаємось, що на початку Коцур не було дороги Олесно-Добродзень, а поля по обидва боки дороги з’єднувались. Справа в тому, що мешканці Коцур, щоб дістатися до Шемровіц, повинні були йти похилою дорогою у напрямку Почолкова, а потім до Шемровіц. Ділянка нинішньої Шемровицької дороги на території Малихова була побудована лише на початку XX століття.
Фільварок знаходився на вулиці Шемровицькій, під номером 8. Коли він згорів, поруч з ним побудували нові цегляні будівлі. В 1775 році з’явилась інформація, що Граф Karl Heinrich Sobeck є власником фільварку (Vorwerk Kotzur), Waldhäuser (Лісові Будинки)[6]. Назва Waldhäuser збереглась до наших днів і стосується будівлі на сьогоднішній вулиці Шемровицькій 9.
У фільварку вирощували зерно і тварин. Поля, що належали до фільварку, розташовувались вздовж теперішньої вулиці Шемровицької, перетинали теперішню вулицю Олеську, а через ліс з’єднувалися з кошарою. Керував фільварком, ймовірно, пан з прізвищем Кочурен, Котзурен або Кочур[7].
По всій довжині вулиця Шемровицька лежить на западині річки Мала Панев, водотік впадає в Лібавку. Знаходиться тут також найнижча точка у Коцурах – 241 метр над рівнем моря. Тут свої будиночки мають бобри.
З цим місцем пов’язана легенда про трьох шахраїв (браконьєрів), які мешкали на Угах і своїми діями постійно порушували закон. Їх остаточним злочином було вбивство. Один із «шахраїв», ймовірно, втік до Франції. Ця легенда функціонує, як і багато інших у Коцурах, але після довгих пошуків ми знаходимо докази її справжності.
«З 23 серпня 1919 року м’ясники Людвік Пажджєрнік та Ян Вонс із Хути Лаура зникли безвісти. Їх замовили телеграмою з Олесна 22 серпня 1919 року, як можна припустити, для придбання худоби на залізничний вокзал в Олесно. Зі значними сумами, вони виїхали з Хути Лаура 23 серпня 1919 року о 1 годині ночі; з того часу всі їхні сліди загубились. Ймовірно, вони стали жертвами злочину. Зловмисниками є інвалід Герхард Герхардс з Kotzuren (Люблінецький повіт), місцезнаходження якого наразі невідоме, народжений 13 травня 1889 року в Севелин, пов. Гел-деру (Рейнланд), зріст близько 1,68 м, світле волосся, густі брови, червоно – русяві вуса, ходулі та зловмисник Павел Куделка з Kotzuren, невідомого перебування, народжений 1 серпня 1899 року у Добродзені. Закликаю розкрити винних і обіцяю винагороду 1000 марок
тому, хто знайде винного, щоб його можна було покарати в суді. Я залишаю за собою вимагання можливого розподілу винагороди, за винятком судових позовів.
Ополе, 30 вересня 1919 року Президент регенції.”[8]
Все стало відомо, коли собака лісника знайшла тіло біля дороги Олесно-Добродзень.
- P. Mrozek „Miejsca historyczne i obiekty przyrodnicze na trasie wycieczki rowerowej w sołectwie Kocury” Dobrodzień-Kocury 2018 s. 46
- „Kocury i Malichów zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” pod redakcją M. Sawickiego, Olesno 2012 s. 40
- P. Kuc „Kościelne dzieje Szemrowic” Lubliniec 2003 s. 23
- P. Mrozek „Portrety wsi Ziemi Dobrodzieńskiej, historia i współczesność” Dobrodzień 2011 s. 60
- „Kocury i Malichów zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” pod redakcją M. Sawickiego, Olesno 2012 s. 57 (mapa Principatus Silesiae Opolensis 1736)
- F.J. Bertuch „Allgemeine geographische Ephemeriden” Tom 37s. 468
- „Kocury i Malichów zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” pod redakcją M. Sawickiego, Olesno 2012 s. 53
- P. Mrozek „Miejsca historyczne i obiekty przyrodnicze na trasie wycieczki rowerowej w sołectwie Kocury” Dobrodzień-Kocury 2018 s. 47 („Kattowitzer Kreisblatt” 11. X 1019)