Ścieżka edukacyjna
Tablica nr 17
Malichów, Gerstowy Las, Tykulowy Las
Malichów jest od początku założenia uznawany za przysiółek Warłowa. Na przestrzeni czasu jego nazwy były różne: Malichow, Malchow, Mahlhof, Majchów i obecnie Malichów[1]. Cały ten teren znajduje się na obniżeniu Małej Panwi, gdzie występują też źródła Libawki. Początki tego terenu, ksiądz Piotr Kuc, w „Kościelnych Dziejach Szemrowic” wyznacza na rok 1373, a nazwę Malichów określa jako nazwę dzierżawczą, pochodzącą od nazwy osobowej Malich. Właściciel ziemski o tym nazwisku był znany już w tym czasie[2]. W książce „Kocury i Malichów, zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” znajdujemy informację, że tak wczesna lokacja Malichowa nie jest zawarta w źródłach pisanych[3]. Natomiast z 1560 roku pochodzi dokument spisany w języku staroczeskim. Dotyczy on podziału ojcowizny po Mateuszu Warłowskim i zawiera informację, że jego syn Jan, otrzymuje w spadku pola sołeckie znajdujące się w Malichowie: „do tego działu należą role sołtysie, jedna leżąca w Warłowie, a druga na Malichowie”[4].
We wsi funkcjonują również zwyczajowe nazwy, które znane są już tylko najstarszym mieszkańcom. Jedną z nich jest nazwa Jeziora, (obecnie jest to ulica Chłopska), a dotyczy ona pól, które były zalewane na wiosnę po roztopach i tworzyły się mokradła, gdzie poziom wody sięgał kilkunastu centymetrów.
Kolejną nazwą, to Patoka – dotycząca gospodarstwa przy ulicy Chłopskiej 20, gdzie został wybudowany dom dla robotników pracujących w folwarku w Bzionkowie oraz w gospodarstwie Gaidów.
We wsi funkcjonują dwie nazwy związane z lasem: pierwsza to Gerstowy Las czyli mały las przy ulicy Chłopskiej, którego właścicielem był Gerst z Siedlerów[5] z Warłowa.
Druga nazwą związaną z lasem to Tykulowy Las – nazwa ta według jednej wersji pochodzi od nazwiska Tyka (mieszkańca wsi), a według drugiej od wystających z ziemi drzew po wycince. Mieszkańcy ulicy Chłopskiej mówią o ulicy Lipowej w Malichowie jako o Drugim Malichowie.
Za domem Gaidy i Hermańskiego znajdowały się dwa małe stawy, nazywane Kałużami.
Przy ulicy Oleskiej znajduje się krzyż, który został poświęcony przez księdza Aloisa Sowa w 1932 roku. Według relacji jednej z mieszkanek figura Chrystusa na tym krzyżu została odlana potajemnie przez mieszkańców Malichowa pracujących wówczas w hucie. Poszczególne części figury (tułów, nogi i ręce) zostały odlane osobno i następnie mężczyźni wynosili z huty te elementy w teczkach. Na figurze Chrystusa na krzyżu w Malichowie widoczne są miejsca spawania poszczególnych elementów.
W czasie I wojny światowej z Malichowa prawdopodobnie nikt nie zginął, lecz jest to informacja nie potwierdzona. W 1921 roku, około 6 maja do Malichowa wkraczają powstańcy śląscy. Chodząc po domach, robią przymusowy nabór do jednostek bojowych. Zdarzali się również ochotnicy. Kiedy powstańcy wycofywali się z Malichowa wywiesili w pierwszym domu, przy obecnej ulicy Lipowej 1, polską flagę i z tego powodu ten dom, który był kryty słomą został spalony. W 1922 roku na mocy porozumienia polsko-niemieckiego można było przesiedlić się na polską stronę. Nikt z tego terenu nie skorzystał z tej możliwości.
Podczas II wojny światowej 10 mieszkańców Malichowa zginęło, a po 1945 roku zginęła 1 osoba, która została wywieziona na Syberię.
W 1955 roku doprowadzono do Malichowa elektryczność, a w 1956 roku rozpoczęto użytkowanie prądu. W 1987 roku zmieniono nazwę wioski Majchów na Malichów oraz nadano nazwy ulicom. 31 października 2009 roku po 73 latach wraca nazwa Malchow na dwujęzycznych tablicach.
W 1985 roku utworzono stanowisko archeologiczne w Malichowie, znaleziono ślady osadnictwa z późnego średniowiecza (stan.1 – 4 fragmenty ceramiki) [6].
Z Malichowa pochodzą dwie osoby, które poświęciły swoje życie Bogu: to siostra Maria Gerwalda – Elżbieta Maleska i ksiądz Piotr Kuc.
Malichów, Gerstowy Las, Tykulowy Las
From its foundation Malichów is considered to be a hamlet of Warłów. Over time it was named: Malichow, Malchow, Mahlhof, Majchów, and now Malichów[1]. The whole area is located on Mała Panew river depression and there are sources of Libawka river. Reverend Piotr Kuc in his work entitled “Kościelne dzieje Szemrowic” the beginning of this area dates in 1373 and the name Malichów identifies as a possessive name that comes from a proper name Malich. A landowner with that name was known then[2]. In the book entitled “Kocury i Malichów, zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” there is information that so early foundation of Malichów is not present in written sources[3]. From 1560 comes a document written in old Czech. It concerns the division of Mateusz Warłowski’s patrimony and there is information that his son Jan inherits fields located in Malichów: “to this unit belong fields, one in Warłów and the second in Malichów[4].
There are also customary names that are known only to the oldest residents. One of such names is Jeziora (Lakes) (today this is Chłopska Street) and it is related to fields that were flooded in the Spring after melt, and the water level reached over a dozen centimetres.
Another name is Patoka – this one concerns a farm at 20 Chłopska Street where a house for workmen working in the manor farm in Bzionków and in the farm of the Gaida family was built.
In the village there are two names connected to the forest: first of them is Gerstowy Las (Gerst’s Forest) that is a small forest on Chłopska Street and its owner was Gerst Siedler[5] from Warłów.
The second name connected to the forest is Tykulowy Las – this name could come from the surname Tyka (a resident of the village) or from trees after harvesting. Residents of Chłopska Street use the name Drugi Malichów (Second Malichów) for Lipowa Street in Malichów.
Behind the house of Gaida and Hermański there were two small ponds called Kałuże (Puddles).
On Oleska Street there is a cross that was blessed by reverend Alois Sowa in 1932. According to one of the residents the statue of Christ on this cross was cast secretly by residents of Malichów, who worked in the steelworks at the time. The individual parts of the statue (torso, legs and arms) were cast separately, and then men who worked in the steelworks took these elements out in their folders. Seams on the individual elements are visible on the statute of Christ on the cross in Malichów.
Probably no one from Malichów was killed during World War I but this information has not been confirmed. In 1921, around the 6th of May, Silesian insurgents entered Malichów. They went from house to house and forced conscription to combat units. There were also volunteers. When the insurgents left Malichów, they hung the Polish flag on the first house at today’s 1 Lipowa Street, and for this reason the house, which roof was covered with straw, was burned down. In 1922, under the Polish-German agreement, it was possible to move to the Polish side. Nobody from this area took advantage of this opportunity.
During World War II, 10 residents of Malichów were killed, and after 1945 one person was deported to Siberia and died there.
In 1955 electricity was brought to Malichów, and in 1956 electricity started being used. In 1987 the name of the village was changed from Majchów into Malichów and the streets were given names. On the 31st of October 2009, after 73 years, the name Malchów appeared again on the bilingual boards.
In 1985 an archaeological site was created in Malichów, traces of settlement from the late Middle Ages were found (site 1-4 fragments of pottery)[6].
Two people who dedicated their life to God comes from Malichów: they were nun Maria Gerwalda – Elżbieta Maleska, and reverend Piotr Kuc.
Malichów, Gerstowy Las, Tykulowy Las
Malchow (Malichów) gilt seit seiner Gründung als ein Weiler von Warlow (Warłów). Seine Namen haben sich im Laufe der Zeit geändert: Malichow, Malchow, Mahlhof, Majchów und jetzt Malichów[1]. Das ganze Gebiet befindet sich in der Senke des Flusses Malapane (Mała Panew), wo auch die Quellen des Flusses Libawka entspringen. Pfarrer Piotr Kuc datiert die Anfänge dieses Gebietes in seiner „Kirchengeschichte von Schemrowitz“ auf das Jahr 1373, und der Name Malichów wird von ihm als Possessivname bezeichnet, der von dem Personennamen Malich abgeleitet wurde. Ein Grundbesitzer dieses Namens war schon damals bekannt[2]. In dem Buch „Kotzuren und Malchow – ein Abriss der Geschichte von den frühesten Zeiten bis 1945“ finden wir die Information, dass eine so frühe Lage von Malchow in schriftlichen Quellen nicht enthalten ist[3]. Aus dem Jahr 1560 stammt jedoch ein in Altböhmisch geschriebenes Dokument. Es betrifft die Aufteilung des väterlichen Erbes von Mateusz Warłowski und besagt, dass sein Sohn Jan die in Malchow gelegenen Dorffelder geerbt hat: „zu diesem Erbe gehören Dorfäcker, von denen einer in Warlow und der andere in Malchow liegt”[4].
Im Dorf gibt es auch gebräuchliche Namen, die nur den ältesten Einwohnern bekannt sind. Einer von ihnen ist der Name Jeziora (Seen), (die heutige Chłopska-Straße), er bezieht sich auf die Felder, die nach dem Frühlingstauwetter überschwemmt wurden und wo Moore entstanden, in denen der Wasserstand mehrere Zentimeter erreichte.
Der nächste Name ist Patoka und er bezieht sich auf den Bauernhof auf der Chłopska-Straße 20, wo ein Haus für die Arbeiter gebaut wurde, die auf dem Vorwerk in Bzionków und auf dem Bauernhof der Familie Gaida arbeiteten.
Es gibt zwei Namen, die mit dem Wald im Dorf verbunden sind: der erste ist Gerster Wald (Gerstowy Las) – ein kleiner Wald auf der Chłopska-Straße, der im Besitz von Gerst, einem Siedler[5] aus Warlow, war.
Der zweite Name, der mit dem Wald verbunden ist, ist Tyka-Wald (Tykulowy Las) – nach einer Version kommt der Name von dem Nachnamen Tyka (ein Einwohner des Dorfes), nach einer anderen von den Bäumen, die nach dem Fällen aus dem Boden ragen. Die Bewohner der Chłopska-Straße bezeichnen die Lipowa-Straße in Malchow als das zweite Malchow.
Hinter dem Haus von Gaida und Hermański befanden sich zwei kleine Teiche, die Kałuże (Pfützen) genannt wurden.
Auf der Oleska-Straße steht ein Kreuz, das 1932 vom Pfarrer Alois Sowa geweiht wurde. Nach einer der Einwohnerinnen wurde die Christusfigur auf diesem Kreuz heimlich von den Einwohnern von Malchow abgegossen, die damals in der Eisenhütte arbeiteten. Die verschiedenen Teile der Figur (Torso, Beine und Arme) wurden separat abgegossen und dann von den Männern in ihren Aktentaschen aus der Eisenhütte getragen. An der Christusfigur am Kreuz in Malchow kann man die Stellen sehen, an denen einzelne Elemente zusammengeschweißt wurden.
Im Ersten Weltkrieg ist vermutlich niemand aus Malchow gefallen, aber das ist eine unbestätigte Information. 1921, ungefähr am 6. Mai, drangen schlesische Aufständische in Malchow ein. Sie gingen um die Häuser und führten eine Zwangsrekrutierung zu den Kampfeinheiten durch. Es gab aber auch Freiwillige. Als die Aufständischen sich aus Malchow zurückzogen, hängten sie im ersten Haus, auf der heutigen Lipowa-Straße 1, eine polnische Fahne auf, und aus diesem Grund wurde dieses Haus, das mit Stroh gedeckt war, verbrannt. 1922 war es aufgrund eines polnisch-deutschen Abkommens möglich, auf die polnische Seite umzusiedeln. Niemand aus dieser Gegend hat aber diese Möglichkeit genutzt.
10 Einwohner von Malchow wurden während des Zweiten Weltkrieges getötet und eine Person ist nach 1945 gestorben, nachdem sie nach Sibirien deportiert worden war.
1955 wurde Malchow mit Strom versorgt, und 1956 begann man mit seiner Nutzung. 1987 wurde der Name des Dorfes Majchów in Malichów (Malchow) geändert und die Straßen wurden benannt. Am 31. Oktober 2009 erscheint nach 73 Jahren der Name Malchow wieder auf den zweisprachigen Schildern.
1985 wurde in Malichow eine archäologische Stätte errichtet, nachdem hier Siedlungsspuren aus dem Spätmittelalter gefunden worden waren (Fundstelle 1 – 4 Keramikscherben)[6].
Aus Malichow stammen zwei Menschen, die ihr Leben Gott gewidmet haben: Schwester Maria Gerwalda – Elżbieta Maleska und Pfarrer Piotr Kuc.
Malichów, Gerstowy Las, Tykulowy Las
З самого початку заснування Маліхув вважався присілком Варлова. З часом його назви змінювались: Маліхов, Мальхов, Мальгоф, Майхув і тепер Маліхув[1]. Ця територія розташована на западині річки Мала Панев, де є також джерела Лібавки. Ксьондз Пьотр Куц в «Історії костелу в Шемровіцах» визначає початок створення цієї місцевості на1373 рік, а ім’я Маліхув описує як запозичене, похідне від особистого імені Маліх. Поміщик з таким ім’ям був відомий вже тоді[2]. У книзі „Коцури i Маліхув, історія від найдавніших часів до 1945 року” ми знаходимо інформацію про те, що таке розташування Малихова не входить до письмових джерел[3]. Однак, з 1560 року походить документ, написаний старочеською мовою. Він стосується поділу спадщини після Матеуша Варловського і містить інформацію про те, що його син Ян успадковує солтиські поля, які знаходяться в Малихові: „до розподілу належать солтиські поля, одне з яких знаходиться у Варлові, а друге в Малихові”[4].
У селі використовуються також традиційні назви, відомі лише найстарішим жителям. Одне з них – назва Озера, (тепер це вулиця Хлопська), а стосується вона полів, які затоплювало навесні після відлиги та утворювались заболочені ділянки, де рівень води сягав кількох сантиметрів.
Інша назва – Патока – це господарство на вулиці Хлопська 20, де було побудовано будинок для робітників, які працювали в фільварку в Бзьонкові та в господарстві Гайдів.
У селі є дві назви, пов’язані з лісом: перша – це Герстовий Ліс, тобто невеликий ліс на вулиці Хлопській, котрого власником був Герст із Седлерів[5] з Варлова.
Друга назва, пов’язана з лісом, – Тикуловий Ліс – за однією з версій, ця назва походить від прізвища Тика (жителя села), а за іншою – від дерев, що стирчать із землі після вирубки. Мешканці вулиці Хлопської називають вулицю Ліпову в Маліхові – Другий Маліхув.
За будинком Гайди та Германського були два невеликі ставки, які називали Калюжами.
На вулиці Олеській є хрест, який освятив ксьондз Алоїз Сова в 1932 році. За розповіддю однієї жительки, фігуру Христа на цьому хресті таємно відливали жителі Малихова, які в той час працювали на металургійному заводі. Окремі частини фігури (тулуб, ноги та руки) відливали окремо, а потім чоловіки виносили ці елементи із металургійного заводу в папках. На фігурі Христа на хресті в Малихові видно місця зварювання окремих елементів.
Ймовірно, під час Першої світової війни, ніхто з жителів Маліхова не загинув, але це не підтверджена інформація . У 1921 році, близько 6 травня, до Малихова ввійшли сілезькі повстанці. Ходивши по будинках, вони проводили примусовий набір до бойових структур. Були і добровольці. Коли повстанці відходили з Малихова, вони повісили польський прапор у першому будинку, на сьогоднішній вулиці Ліпова 1, і з цієї причини будинок, вкритий соломою, був спалений. У 1922 році за польсько-німецькою угодою можна було переселитися на польську сторону. Ніхто з цієї місцевості не скористався цією можливістю.
Під час Другої світової війни загинуло 10 жителів Малихова, а після 1945 року одну людину вивезли до Сибіру.
У 1955 році до Малихова провели електроенергію, а в 1956 році – почали нею користуватись. У 1987 році назву села Майхув змінили на Маліхув та назвали вулиці. Від 31 жовтня 2009 року, після 73 років, повертається назва «Мальхов» на двомовних табличках.
У 1985 році в Малихові розпочато археологічні розкопки, виявлено сліди поселення пізнього середньовіччя (позиція 1 – 4 фрагменти кераміки) [6]. Двоє жителів Маліхова присвятили своє життя Богові: сестра Марія Гервальда – Ельжбета Малеська та ксьондз Пьотр Куц.
- P. Mrozek „Portrety wsi Ziemi Dobrodzieńskiej, historia i współczesność” Dobrodzień 2011 s. 60
- P. Kuc „Kościelne dzieje Szemrowic” Lubliniec 2003 s. 23
- „Kocury i Malichów zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” pod redakcją M. Sawickiego, Olesno 2012 s. 56
- „Kocury i Malichów zarys dziejów od czasów najdawniejszych do 1945 roku” pod redakcją M. Sawickiego, Olesno 2012 s. 41
- Siedlung ( z niemieckiego osiedle), to domy w Warłowie, gdzie mieszkali pracownicy zatrudnieni w folwarku w Bzionkowie, Siedler to osoba mieszkająca na tym „osiedlu”
- „Historia Kocur i Malichowa do 1945 roku skrypt edukacyjny” pod redakcją M. Sawickiego, Lubliniec 2013 s. 12